Toplu hak yönetimi, eser, icra, yapım ve yayınlar üzerindeki hakların bazılarının (umuma iletim, yeniden iletim, şahsi kopyalama bedelleri vb.) bu amaçla faaliyet göstermek üzere kurulmuş Meslek Birlikleri vasıtasıyla lisanslanması, telif toplanması ve üyelere dağıtılmasını ifade eder. Meslek Birlikleri lisanslama faaliyetleri yanı sıra lisanslamaya konu hakların ih lali halinde hakların korunmasına yönelik tüm tedbirleri almak ve gerekirse yargısal yollara başvurmak hakkına da sahiptir. Meslek Birlikleri hakların toplu takibi ve korunması amacıyla faaliyet göstermek üzere hak sahiplerinin bir araya gelerek kurdukları, idari ve mali bakımdan Bakanlık denetimine tabi özel hukuk tüzel kişileridir.
Toplu hak yönetiminde amaç, hak sahiplerinin bireysel olarak haklarını takibi ve eserlerin lisanslanması konularında pratik ve etkili bir süreç yönetimi sağlayarak, eserlerin kullanımından doğan lisans gelirlerinin çeşitli kriterlere göre dağıtılmasıdır. Toplu hak yönetimi tüm bu bakımlardan hak sahipleri için oldukça elverişli olduğu gibi kullanıcılar (radyo tv kuruluşları, oteller, kafeler, restoranlar vb.) açısından da uygun bir çözüm sağlamaktadır. Meslek birlikleri toplu hak yönetimi kapsamında eserlerin takibi, mecralar ile pazarlık, uzlaşma ve yıllık tarife oluşturulması, ulusal ve uluslararası telif, ilgili hakların toplanması ve dağıtılması faaliyetlerinde bulunmaktadır.
5426 SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU
Meslek Birliklerinin KurulmasıMadde 42 Eser sahipleri ve eser sahiplerinin hakları ile bağlantılı hak sahipleri, (Ek ibare: 3/3/2004-5101/12 md.) ile bu Kanunun 52 nci maddesine uygun biçimde düzenlenmiş sözleşmelerle eser veya hak sahibinden malî hakları kullanma yetkilerini devralarak bu Kanunun 10'uncu maddesine göre ilim-edebiyat eserleri üzerindeki hakları kullanarak, süreli olmayan yayınları çoğaltan ve yayanlar üyelerinin ortak çıkarlarını korumak ve bu Kanun ile tanınmış hakların idaresini ve takibini, alınacak ücretlerin tahsilini ve hak sahiplerine dağıtımını sağlamak üzere, Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelik ve tip statülere uygun olarak tespit edilecek alanlarda birden fazla meslek birliği kurabilirler. Eser sahipleri veya icracı sanatçılar bakımından zorunlu organlarının asıl üye sayısının dört katı kadar; yapımcılar veya radyo-televizyon kuruluşları bakımından bu organların asıl üye sayısının iki katı kadar üye olma niteliklerini taşıyan gerçek veya tüzel kişiler meslek birliği olarak faaliyet gösterebilmek için izin almak üzere Bakanlığa başvurmak zorundadırlar. Meslek birlikleri bu izni aldıktan sonra kuruldukları alanda faaliyet gösterirler. Aynı alanda, başka bir meslek birliğinin kurulabilmesi için, yukarıda zikredilen kurucu üye sayılarından az olmamak kaydıyla o alanda kurulmuş en fazla üyesi olan meslek birliğinin üye tam sayısının 1/3’ü kadar üye olma niteliklerini taşıyan gerçek veya tüzel kişiler faaliyet izni almak üzere Bakanlığa başvururlar. Bakanlığın bu başvuruyu uygun bularak izin vermesi halinde faaliyet gösterirler. Her birlik ihtiyaçlar doğrultusunda şubeler açarak çalışabilir. Aynı alanda kurulmuş en az iki meslek birliği, Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelik ve tip statülerin belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde federasyon kurabilir. Aynı alanda birden fazla federasyon kurulamaz. Meslek birlikleri ve federasyon özel hukuka tabi kişilerdir. Üyeleri sermaye koymak, kar ve zarara, hukuki mesuliyete iştirak etmekle yükümlü tutulamazlar. Meslek birliklerinin ve federasyonun tip statülerinde genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu, teknik - bilim kurulu ve haysiyet kurulu mecburi organ olarak düzenlenir. Bu birliklerin ve federasyonun kurulması, kontrolü; denetlenmesi ile ilk genel kurullarını toplayabilmeleri için gerekli en az üye sayısı, diğer ihtiyari organları, kurullarının teşekkül tarzı, üye sayısı ve görevleri üyeliğe girme, çıkma ve çıkarılma şartları, şubelerini kurabilecekleri bölgelerin tespiti, yurt içi ve yurt dışındaki kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri ile olan ilişkileri, bu ilişkilerdeki hak ve yetkileri, üyeleriyle olan mali ilişkileri, elde edilen telif ücreti ve tazminatların dağıtımı ve diğer usul ve esaslara ilişkin hususlar; Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir. 4/10/1983 tarihli ve 2908 sayılı Dernekler Kanunu’nun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası, 30, 37, 40, 42, 43, 44, 45, 48, 65, 66, 67, 68, 69, 70 ve 90 ıncı maddeleri, bu maddeye göre kurulacak meslek birlikleri ve federasyon için de ceza hükümleriyle birlikte uygulanır. Eser sahipleri ile bağlantılı hak sahiplerinin bu Kanunla tanınmış hakları, ülke içinde bu maddeye göre kurulan meslek birlikleri dışında; başka birlik, dernek ve benzeri kuruluşlar tarafından takip edilemez. Bu maddede geçen üyelik, kurucu üye sayısı ve üye tam sayısı gibi hususlar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce kurulmuş olan meslek birlikleri için de aranır. Bütün meslek birlikleri Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içerisinde bu maddede getirilen esaslara uygun hale gelmek mecburiyetindedirler. Bu süre içinde bu şartı yerine getirmeyen meslek birlikleri altı ay sonunda kendiliğinden dağılmış sayılır.
Sinema alanında toplu hak takibi ile ilgili uluslararası uygulamalara bakıldığında, istisnai uygulamalar olmakla birlikte, özellikle iki alanda toplu hak takibi yapıldığı gözlenmektedir: Özel Kopyalama Harçları ve Yeniden İletim. Türkiye'de toplu hak yönetimine dair düzenlemelerin eksikliği, sinema alanının özgün yapısından dolayı birçok mecrada lisanslama yapmanın olanaklı olmamasının yanı sıra Özel Kopyalama Harçlarının devlet tarafından toplanarak meslek birliklerine dağıtılmaması sebebiyle her iki alanda da uygulanabilir bir telif rejimi eksikliği bulunmaktadır.
TELİF HAKLARI ALANINDA MESLEK BİRLİKLERİ YÖNETMELİĞİ
Meslek birliklerine dair diğer yasal düzenlemeler arasında, 07.04.2022 tarihli ve 31802 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren ‘Telif Hakları Alanında Meslek Birlikleri Yönetmeliği'nin yanı sıra üyeler tarafından meslek birliklerine hangi kapsamda yetki belgesi verilmesi gerektiği ile meslek birliklerinin bu yetki belgesi kapsamında hak ve yükümlülükleri düzenlenleyen ‘Meslek Birliklerine Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik' yer almaktadır.
MESLEK BİRLİKLERİNE VERİLECEK YETKİ BELGESİ YÖNETMELİĞİ
2014/26/EU SAYILI AB DİREKTİFİ
2019/790/EU SAYILI AB DİREKTİFİ
SE-YAPSinema Eseri Yapımcıları Meslek BirliğiFilm Producers' Association of Turkey
A: Kuloğlu Mah Turnacıbaşı Cad Sevim Apt No: 3/6 Beyoğlu İstanbul T: +90 212 2463322 M: seyap@se-yap.org.tr
E-BÜLTEN
created with